Strona korzysta z plików cookies.

Dokumentacje (1950-1978)


Zbiór fotografii Zofii Rydet, który określiliśmy wspólnym tytułem Dokumentacje 1950 –1978, obejmuje najwcześniejszą część dorobku artystki, składającą się z przeszło 30 tysięcy zdjęć wykonanych w Polsce i za granicą, z których tylko część istnieje w formie odbitek. Całość zachowana jest w formie negatywów.
Zofia Rydet, lata 60. Autor nieznany.

Negatywy zostały uporządkowane jeszcze przez Zofię Rydet według miejsca powstania zdjęć, np. RABKA, ZIEMIA GLIWICKA, NOWOSĄDECKIE, oraz według konkretnych tematów, np. PARKI KULTURY, UCZELNIE WYŻSZE, TELEWIZJA. Od początków twórczości głównym motywem fotograficznym jest człowiek na różnych etapach życia i w różnych sytuacjach. Częstymi bohaterami fotografii są dzieci: ich portrety, wzajemne relacje, zabawy i zajęcia. Z tego materiału artystka wyodrębniła swój cykl Mały człowiek. Inny cykl, Czas przemijania, poświęciła starości i śmierci.

W Dokumentacjach portretowane są konkretne grupy społeczne lub zawodowe: studenci (cykl Uczelnie Wyższe tworzony z myślą o wydawnictwie pod tym tytułem); aktorzy i tancerze, np. z Opery Bytomskiej; fabryki, ich wyposażenie i pracownicy; kopalnie i górnicy; Festiwal Piosenki w Opolu itd. Ważnym motywem wczesnych fotografii jest zbiorowisko ludzi – tłum na pochodach pierwszomajowych lub innych imprezach PRL-owskich, kibice na trybunach stadionu, publiczność na przedstawieniach lub koncertach, grupy ludzi na plażach i w parkach.

Kolejnym motywem jest miasto, zwłaszcza małe, prowincjonalne, jego miejsca reprezentacyjne, ale przede wszystkim zaplecza i peryferie: składy drewna lub węgla, ogródki działkowe, ponure podwórka, zakamarki starych kamienic. Codzienne sytuacje między mieszkańcami, dziecięce zabawy wśród cegieł i betonu. Tak pokazany jest np. Bytom z przełomu lat 50. i 60.

Najliczniej chyba reprezentowanym tematem Dokumentacji jest krajobraz i przyroda. Zofia Rydet kochała przestrzeń, pola, łąki i dokumentowała je o każdej porze roku. Zrobiła setki zdjęć w lasach i parkach, konsekwentnie portretowała pojedyncze drzewa. Artystka od początku fotografowała i segregowała w kopertach pewne motywy wizualne, np. chmury, drzewa, korzenie, drogi, płoty, ściany, faktury, struktury, lustra, pary ludzkie, np. dziecko i osoba starsza (koperta opisana jako KONTRASTY) itd. Z takich kolekcji czerpała elementy do swoich późniejszych kolaży.

W bytomskich czasach Zofia Rydet mieszkała na wysokim piętrze i obserwowała stamtąd oraz fotografowała okolicę. Taka charakterystyczna dla fotografii awangardowej perspektywa „z góry" była przez artystkę wykorzystywana bardzo często. Pojawiają się motywy dachów i ujęcia ludzi na
ulicach, geometryczne ornamenty chodników, pasów na jezdni, płaskie zarysy murków, ławek, kałuż, smug śniegu. Materiał Dokumentacje w swojej różnorodności tematycznej oraz geograficznej daje obraz PRL-owskiej rzeczywistości – malowniczej wiejskiej biedy i tradycji, stylu życia i mody socjalistycznych miast, blichtru pochodów okolicznościowych. Jednocześnie możemy obserwować, jak kształtowała się wrażliwość i umiejętności fotograficzne Zofii Rydet, poznajemy także procesy powstawania takich cykli jak Mały człowiek, Czas przemijania, Świat uczuć i wyobraźni, Nieskończoność dalekich dróg i wreszcie Zapis socjologiczny.

Fotografiom towarzyszy osobisty komentarz autorki, zawarty w bogatym materiale źródłowym.

W ramach grantu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego Fundacja im. Zofii Rydet udostępniła w roku 2016 pierwszą część zbioru Dokumentacje. Było to 2400 zeskanowanych i udostępnionych online negatywów zdjęć wykonanych w Rabce i okolicach, a także w Opolu, Chorzowie (parki kultury), Bytomiu i Czeladzi. W roku 2017 udostępniona została kolejna część zbioru licząca ponad 5000 fotografii. Tym razem były to zdjęcia pochodzące głównie ze Śląska i obejmujące następujące miejsca: Katowice (m. in. Pałac Młodzieży), Gliwice (poza samym miastem także uczelnie wyższe: m. in. Politechnika, Akademia Muzyczna, Akademia Medyczna, ASP, WSE, WSP), ziemia gliwicka (Bojków, Bojszów, Brzezinka, Bycina, Dzierżno, Gierałtowice, Kozłów, Nieborowice, Poniszowice, Rudziniec, Sierakowice, Smolnica, Sośnica, Sośnicowice, Trachy, Tworóg, Wilcza, Wilcze Gardło, Żernica), Bytom (m. in. zdjęcia z cyklu „Mały człowiek”) i jego przedmieścia, Dąbrowa Górnicza (Fabryka ELDOM), Myszków (Fabryka papieru).

W roku 2018 zrealizowano archiwizację i digitalizację 6650 zdjęć z pozostałych negatywów zbioru Dokumentacje 1950 – 1978. Znalazły się wśród nich teki z regionu Beskidów, Kujawsko-Pomorskiego, Mazur, Orawy, Pienin, Podhala, Spiszu, Sądecczyzny, Śląska i Śląska Opolskiego, a także miast: Częstochowy, Krakowa, Krosna, Poznania, Torunia, Włocławka oraz licznych okolicznych miejscowości. Zamieszczenie tych zdjęć na stronie zamyka etap archiwizacji, digitalizacji i opracowania fotografii ze zbioru Dokumentacje wykonanych na terenie Polski.

Zofia Rydet, lata 60. Autor nieznany.